Wist u dat er in een handje grond meer bodemdiertjes leven dan dat er mensen op de aarde wonen? Meer dan acht miljard dus! De film Onder het Maaiveld junior neemt u mee op een ondergrondse reis naar allemaal beestjes die u nog nooit heeft gezien.

Het bodemleven speelt een ontzettend belangrijke rol in alles wat groeit en bloeit op onze aarde. En het bijzondere is dat die kleine beestjes ook bij u in de buurt de bodem gezond houden. Na het zien van de film kijkt u op een totaal andere manier naar uw eigen omgeving en krijgt u zin om zelf aan de slag te gaan. Tegels uit de tuin wippen en de natuur een handje helpen bijvoorbeeld!

Tijdstip: 15.00 – 16.30 uur
Locatie: bioscoop Lantarenvenster, zaal 6, Otto Reuchlinweg 996
Geschikt voor: kinderen, leeftijd vanaf 8 jaar

Al 80 jaar verbindt de Maastunnel noord en zuid. Een indrukwekkend monument met een prachtige historie van en voor Rotterdammers.

Tijdens de excursie leert u alle geheimen van de Maastunnel kennen. Bewonder de machtige ventilatoren en kruip onder de roltrappen. Daal af naar het diepste punt van het ventilatiegebouw, dat onder de grond nog groter is dan erboven.

Tijdstip: 11.00-12.30 en 14.00-15.30 uur
Locatie: Bezoekerscentrum Maastunnel
Geschikt voor: vanaf 12 jaar. Deze excursie is slecht toegankelijk voor mensen met een beperking.

Biodiversiteit is belangrijk, zowel bovengronds als ondergronds. Sterker nog, een gezonde bodem is de basis van biodiversiteit. Van bacterie tot mol, elk organisme heeft een functie in het voedselweb. Deze middag staat in het teken van een gezonde, levende bodem, met twee lezingen over wat er meestal ongezien onder onze voeten gebeurt, en wat dat betekent voor de stad en voor onszelf.

Lezing 15.00 - 15.45 uur: Verborgen stadsnatuur
Spreker: Michael Stech van Naturalis
Locatie: Centrale Bibliotheek Rotterdam, Desideriuszaal, Hoogstraat 110

Biodiversiteit is belangrijk, zowel bovengronds als ondergronds. Sterker nog, een gezonde bodem is de basis van biodiversiteit. Van bacterie tot mol, elk organisme heeft een functie in het voedselweb. Deze middag staat in het teken van een gezonde, levende bodem, met twee lezingen over wat er meestal ongezien onder onze voeten gebeurt, en wat dat betekent voor de stad en voor onszelf.

Lezing 16.00 - 16.45: Nut en noodzaak van een levende bodem in de stad
Spreker: Gerarld Korthals van Wageningen Universiteit
Locatie: Centrale Bibliotheek Rotterdam, Desideriuszaal, Hoogstraat 110

Lezing Levende bodem in de praktijk: dinsdag 5 november

Tijdens deze bijeenkomst nemen we u mee in de belangrijkste aspecten van een gezonde en levende bodem.

Wat kunt u verwachten?

Een nematode-expert uit Wageningen en de levende bodem-adviseurs van de gemeente zullen uitleggen hoe we de bodemgezondheid in Rotterdam en omgeving willen verbeteren. Door middel van onderzoek en metingen krijgen we meer inzicht in de beste manieren hiervoor. We werken op een zo duurzaam mogelijke manier, zodat het bodemleven de kwaliteit van de planten en grond in stand kan houden. Hierdoor zullen er minder bestrijdingsmiddelen en onderhoud nodig zijn. We zullen ook kennis delen over hoe u zelf de bodem ‘levend’ kan maken en houden.

Deze onderwerpen komen aan bod:

• Verschillende methodes om de bodemgezondheid te meten;
• Rotterdamse proef met de duurzame bodemverbeteraar ‘Bokashi’;
• Bodemmetingen met behulp van sensoren;
• Uitleg over bodemdieren en hun rol in een gezonde bodem;
• Film: Rotterdamse Bodem
• …en nog veel meer!

We hopen dat het een inspirerende middag wordt voor iedereen die interesse heeft in bodemgezondheid en duurzaamheid!

• Tijdstip: 15.00 -17.00 uur
• Locatie: Natuurhistorisch Museum
• Geschikt voor: iedereen

Voor de jongere generatie organiseren we op woensdagmiddag 6 november van 13.00 tot 16.00 uur een speciale kindermiddag in de Gele Keet in M4H. Tijdens deze middag kunnen kinderen van 7 jaar tot en met 12 jaar in drie verschillende groepen (13.00 tot 14.00u, 14.00 tot 15.00u en 15.00 tot 16.00u) op een speelse manier kennismaken met verschillende bodemsoorten. En ontdekken welke bodemdieren er te vinden zijn in lokale compost.

Activiteiten voor kinderen:

• Kennismaken met verschillende grondsoorten;
• Onderzoek doen naar bodemdieren in compost;
• Buiten op zoek naar bodemdieren en bodemsoorten met een edelmanboor.

Tijdstip: 13.00 tot 14.00, 14.00 tot 15.00 en 15.00 tot 16.00 uur
Locatie: Gele keet, Galileistraat 33 in M4H
Geschikt voor:kinderen van 7 jaar tot en met 12 jaar

De makers van De Nieuwe Wildernis en De Wilde Stad gaan ondergronds. De film ‘Onder Het Maaiveld’ maakt het ongeziene gezien. De film inspireert en verwondert en geeft inzicht in de bodem. Naast de wereld boven de grond bevolkt door planten, insecten en vogels, maar vooral door mensen, bevindt zich een tweede wereld Een ondergrondse gemeenschap van wortels, larven, wormen, schimmels, bacteriën, amoeben en geleedpotigen.

Het bestaan van deze wereld zal niemand verrassen, maar dat al het leven in die microkosmos druk met elkaar communiceert is ronduit verbazingwekkend. Er zitten meer levende wezens in één theelepel gezonde grond dan er mensen op aarde zijn. We staan op het punt om een grootse draai te maken in de geschiedenis van onze omgang met de natuur en onze bodem. We moeten wel. Boeren moeten om, consumenten moeten verstandiger leven, de industrie moet anders. Maar hoe pakken we dat aan? Hoe leren we verstandiger omgaan met onze bodem?

De film Onder het Maaiveld laat zien wat er moet gebeuren door te focussen op de wereld om ons heen en de fascinerende wereld direct onder onze voeten. Eigenlijk heel bijzonder dat we elke dag over de natuur heen kijken die de basis vormt van ons bestaan op aarde.

Het wordt nog leuker, want een van de makers van de film, Ignas van Schaick, is bij de vertoning aanwezig. Na de film zal hij ook vragen van bezoekers beantwoorden.

Tijd: 15.00 tot 17.00 uur
Locatie: Centrale Bibliotheek Rotterdam, Desideriuszaal, Hoogstraat 110
Geschikt voor: iedereen

Steek je kop in het zand

Fiets 8 november mee langs allerlei verschillende soorten stadsbodem in Delfshaven.

Mensen hebben voor een groot deel de bodem van de stad ‘gemaakt’. En afhankelijk van wat zij op bepaalde plekken hebben gedaan, zijn er grote verschillen in bodem en soorten planten. Met een grondboor kijken we ook wat in die bodem zorgt voor gezonde planten en bomen. Of juist niet.

Kortom, wie wil zijn kop in het zand steken en daar wijzer van worden? Startpunt van de fietstocht is Rotterdam CS. Onder leiding van een bodemadviseur maken we een rondje van 1,5 tot 2 uur door Delfshaven.

Tijdstip:10.00 uur en om 13.00 uur.
Locatie:start vanaf Rotterdam Centraal
Geschikt voor:iedereen

Elke Rotterdammer spoelt dagelijks zo’n 120 liter vervuild water weg: bij het douchen, na toiletbezoek, tijdens het koken en de afwas, etc. Dit vieze water mag niet direct worden geloosd in singels en rivieren, dus het oppervlaktewater. Dat is namelijk schadelijk voor milieu, mens en dier. Daarom gaat het afvalwater eerst via de riolering naar een rioolwater-zuiveringsinstallatie. Daar wordt het schoongemaakt en daarna geloosd in de Nieuwe Maas of de Nieuwe Waterweg. In Rotterdam-Zuid gebeurt dit op een unieke locatie: de rioolwaterzuiveringsinstallatie aan de Bonn en Meeswerf in Oud-Charlois.

Rioolwaterzuiveringsinstallatie Dokhaven zuivert daar al sinds 1987 het afvalwater van zo’n half miljoen Rotterdammers en bedrijven. Het is de enige ondergrondse rioolwaterzuivering in Nederland. Op het ‘dak’ is een parkje waar mensen hun hond uitlaten. Zij hebben vaak geen idee wat zich onder hun voeten afspeelt. Bent u benieuwd hoe het zuiveren van afvalwater werkt? Kom dan kijken in deze rioolwaterzuiveringsinstallatie, die al meer dan 35 jaar op volle toeren draait.

Tijd: 9.00 tot 10.30 uur, 11.00 tot 12.30 uur en 13.30 tot 15.00 uur
Locatie: Waterzuivering Dokhaven
Geschikt voor: Iedereen ouder dan 18 jaar is welkom, de locatie is niet toegankelijk voor mensen met een lichamelijke beperking.

Je bezoek is veilig, maar nooit helemaal vrij van risico's. Val je in een medisch kwetsbare groep, dan is het advies om Dokhaven niet te bezoeken. Denk aan:

• je bent zwanger of wilt zwanger worden
• je geeft borstvoeding
• je hebt een lagere weerstand
• je afweersysteem werkt niet goed.
• Of je hebt andere gezondheidsproblemen.

Het risico dat je tijdens je bezoek wordt blootgesteld aan micro-organismen, zoals bacteriën is klein, maar het kan gebeuren. Het kan leiden tot een ziekte, allergie of vergiftiging. Dat kan meteen zijn, maar het kan ook schade op lange termijn veroorzaken.

In Droge Voeten Natte Voeten vertellen Filip Braams en Florian Franken op een luchtige wijze, over de ruim 750 jaar lange haat/liefde relatie die Rotterdam heeft met het water.

Tijd: 16.00-17.00
Locatie: Centrale Bibliotheek Rotterdam, Desideriuszaal, Hoogstraat 110
Geschikt voor: iedereen

Rotterdam en omgeving ligt onder zeeniveau. Alle regen die valt in Rotterdam Noord en het gebied rond de Rotte moet uiteindelijk weggepompt worden om droge voeten te houden. Dat gebeurt allemaal via het Gemaal Schilthuis aan het Oostplein. Per minuut kunnen we daar zo’n 1.300.000 liter water uit de Rotte naar de Nieuwe Maas pompen, via grote buizen van 200 meter lang die onder het Oostplein lopen, dwars over de metrolijn.

Altijd al een kijkje willen nemen bij dit indrukwekkende gemaal? Wees welkom bij de rondleiding door deskundigen van het waterschap. We vertellen je alles over het watersysteem in Rotterdam en we maken het onzichtbare zichtbaar.

Tijd: 19.30 uur tot 21.00 uur
Locatie: Gemaal Mr. U.G. Schilthuis
Geschikt voor: iedereen. Let op. Deze plek is minder goed toegankelijk voor mensen met een beperking.

De gemeente Rotterdam heeft een klimaatadaptatieprogramma: het Rotterdams WeerWoord. Als een van de koplopers in klimaatadaptatie wereldwijd werkt Rotterdam actief aan het aanpassen van de stad en de bijkomende uitdagingen van extremer weer. Maar wat betekent dat precies? En waarom is het zo belangrijk om de stad voor te bereiden op de toekomst? En wat kunt u ervan zien?

Loop mee tijdens een wandeling door de stad en ontdek zelf welke maatregelen Rotterdam neemt om ook in de toekomst een fijne, leefbare plek te blijven.

Tijd: 14.00 tot 16.00 uur
Locatie: start wandeling: hal Timmerhuis, Halvemaanpassage 1
Geschikt voor: iedereen

De gemeente Rotterdam heeft een klimaatadaptatieprogramma: het Rotterdams WeerWoord. Als een van de voorlopers op het gebied van klimaatadaptatie in stedelijke gebieden, past Rotterdam zich aan op de steeds extremere weersomstandigheden. Maar wat houdt klimaatadaptatie precies in? En waarom is het zo belangrijk om onze stad weerbaarder te maken voor dit extremere weer?

Tijdens een presentatie over het Rotterdams WeerWoord krijgt u antwoord op deze vragen en komt u alles te weten over het programma. In samenwerking met het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard is er ook een interactieve watertafel die laat zien waarom water en groen zo belangrijk zijn voor een toekomstbestendige stad. Genoeg redenen om u aan te melden!

Tijd: 14.00 tot 16.00 uur
Locatie: Begane grond, Timmerhuis, Halvemaanpassage 1
Geschikt voor: iedereen

Belangrijke vernieuwing van het afvalwatersysteem in Rotterdam-West van 2025 tot en met 2027.

Het rioolsysteem in een groot gebied in Rotterdam-West moet worden aangepakt. Meer dan honderd jaar geleden is hier een systeem van leidingen aangelegd: de Westlus. De leidingen in deze Westlus zijn aan vervanging toe. Ook moeten de pompen in het gemaal op het Heemraadsplein worden vernieuwd.

Tijd: 15.00-15.45 uur
Locatie: Centrale Bibliotheek Rotterdam, Desideriuszaal, Hoogstraat 110
Geschikt voor: iedereen

Hoogbouw maakt dat de bodem daalt. Dat noemen we ‘zetten’. En niet alleen de bodem onder het gebouw zelf zakt. Dat geldt ook voor de omgeving rond het gebouw. Daardoor kunnen andere gebouwen in de buurt beschadigen. En ook stoepen en straten en allerlei voorzieningen onder de grond. Zoals kabels en leidingen en de riolering. Al die hoge gebouwen zorgen er samen bovendien voor dat de stad als geheel zakt.

De lezing gaat over een studie naar de effecten hiervan. De resultaten van de studie laten ook zien hoe de effecten van verschillende hoogbouwprojecten zich opstapelen. En hoe we die effecten in modellen kunnen afbeelden.

Tijd: 16.00-16.45 uur
Locatie: Centrale Bibliotheek Rotterdam, Desideriuszaal, Hoogstraat 110
Geschikt voor: iedereen

Al 80 jaar verbindt de Maastunnel noord en zuid. Een indrukwekkend monument met een prachtige historie van en voor Rotterdammers.

Tijdens de excursie leert u alle geheimen van de Maastunnel kennen. Bewonder de machtige ventilatoren en kruip onder de roltrappen. Daal af naar het diepste punt van het ventilatiegebouw, dat onder de grond nog groter is dan erboven.

Tijdstip: 11.00- 12.30 en 14.00 - 15.30 uur
Locatie: Bezoekerscentrum Maastunnel
Geschikt voor: vanaf 12 jaar. Deze excursie is slecht toegankelijk voor mensen met een beperking.

Onder de grond heeft Rotterdam vele kilometers aan rioolbuizen. Een riool is heel belangrijk voor de gezondheid van de bewoners in een stad. In 1850 was hier een ernstige cholera-epidemie. Dat was een van de redenen om een riool aan te leggen. De gemeente vervangt elk jaar vele kilometers riool omdat de buizen verouderd of verzakt zijn. En we houden steeds meer rekening met de gevolgen van klimaatverandering, zoals hevige regenbuien. Wist u dat de waterberging onder het Museumpark wel 10 miljoen liter water kan opvangen?

Tijdens deze excursie leert u meer over ons riool en waarom dit zo belangrijk is. Ga mee en hoor feitjes en verhalen over de wereld onder Rotterdam.

Tijd: 11.00 tot 12.30 uur en 11.45 tot 13.15 uur en 12.30 tot 14.00 uur en van 14.15 tot 15.45 uur
Locatie: Gemaal Westersingel en waterberging Museumpark
Geschikt voor: iedereen. Let op: deze plek is minder goed toegankelijk voor mensen met een beperking

In Rotterdam staan we voor een enorme opgave: in 2050 willen we CO2-neutraal zijn. Dat heeft grote gevolgen voor de manier waarop we gebouwen van verwarming, koeling en elektriciteit voorzien. Voor het transport en de opslag van deze energiestromen is de bodem erg belangrijk. Graag nemen we je aan de hand van een concreet project mee in de uitdagingen en oplossingen van dit dynamische werkveld, en hoe wij vanuit de gemeente hierin een rol moeten vervullen, om te zorgen dat onze stad nu én straks kan blijven ontwikkelen.

Tijd: 15.00-15.45 uur
Locatie: Centrale Bibliotheek Rotterdam, Desideriuszaal, Hoogstraat 110
Geschikt voor: vakspecialisten en geinteresseerden

Als we in Rotterdam willen overstappen op schone energie, dan betekent dat nogal wat. Alternatieven voor aardgas vragen veel ruimte in de stad, zowel bovengronds als ondergronds. En die ruimte is daar allebei schaars.

Bij de ontwikkeling van de WAT 3.0-kaart focussen we op die ruimtelijke inpassing en gebruiken we geavanceerde software om te komen tot een zo efficiënt mogelijke verdeling van de ruimte. Deze lezing licht zowel de ontwikkeling van de WAT 3.0-kaart als het gebruik van deze software toe.

Tijdstip: 16.00-16.45 uur
Locatie: Centrale Bibliotheek Rotterdam, Desideriuszaal, Hoogstraat 110
Geschikt voor: vakspecialisten en geinteresseerden

Alles wat je doet en maakt boven de grond, doet iets onder de grond.
We zien huizen, bomen en de straat.
We zien niet wat er onder de grond is.
Maar, het licht brandt en er komt water uit de kraan.
Het afval is weg, en je hebt internet! Zonder dat wij het zien.
In de bieb kun je een spel spelen.
In dit spel bouw je samen een straat en jij laat die straat leven.
Onder de grond, èn boven de grond.

Tijdstip: 15.00 -16.30 uur
Locatie: Centrale Bibliotheek Rotterdam, Desideriuszaal, Hoogstraat 110
Geschikt voor: kinderen vanaf 10 jaar

Jan Dirk Buining: ‘Ik ben in mijn rol als Programmamanager Aardgasvrij belast met het onderzoek naar en de opstart van een warmtenet in (een deel van) het Oude Noorden. In deze lezing leg ik uit hoe het proces verloopt, welke stakeholders betrokken zijn en welke samenwerkingsvormen er zijn, welke thema’s er geraakt worden en de (potentiële) issues die daarbij komen kijken. Daarbij zal ik de actuele stand van zaken meenemen, de planning voor korte en lange termijn én de uitdagingen waar we nog voor staan. Daarbij komt de ondergrond als stakeholder ook aan bod.’

Tijdstip: 15.00-15.45 uur
Locatie: Desideriuszaal, Centrale Bibliotheek Rotterdam, Hoogstraat 110
Geschikt voor: iedereen

De sleutel tot het verminderen van graafschade zit in de eigenschap van glasvezel om trillingen waar te kunnen nemen. Voetstappen, auto’s, vrachtwagens, trein en tram hebben ieder een herkenbaar trillingspatroon. Dit geldt ook voor rupsbanden van kranen en zelfs het lichten van tegels in de straat.

We kunnen waarschijnlijk vrij eenvoudig een database maken van al deze soorten trillingen. Als we glasvezel trillingen waarnemen waar bijvoorbeeld gebouwd wordt, kunnen we een kijkje nemen of kabels en leidingen in de grond bespaard blijven. Dit kan een haalbare methode zijn om kabels en leidingen te 'bewaken’ en zo schade te voorkomen. Een straat van circa 15 meter breed kan met 1 vezel beoordeeld worden.

Tijdstip: 16.00-16.45u
Locatie: Desideriuszaal, Centrale Bibliotheek Rotterdam, Hoogstraat 110
Geschikt voor: iedereen

Al 80 jaar verbindt de Maastunnel noord en zuid. Een indrukwekkend monument met een prachtige historie van en voor Rotterdammers.

Tijdens de excursie leert u alle geheimen van de Maastunnel kennen. Bewonder de machtige ventilatoren, en kruip onder de roltrappen. Daal af naar het diepste punt van het ventilatiegebouw, dat onder de grond nog groter is dan erboven.

Tijdstip: 11.00- 12.30 en 14.00 - 15.30 uur
Locatie: Bezoekerscentrum Maastunnel
Geschikt voor: vanaf 12 jaar. Deze excursie is slecht toegankelijk voor mensen met een beperking.

We kunnen het ons niet meer voorstellen, steden die door de stank bijna onbewoonbaar zijn. Toch ligt die tijd nog niet heel ver achter ons. Tegenwoordig heeft in Nederland elk dorp en elke stad rioolsystemen die het huishoudelijk afvalwater verzamelen en afvoeren naar installaties die het zuiveren. Goed voor het milieu en de gezondheid, maar er is wel ruimte in de ondergrond voor nodig. Denk daarbij aan de rioolgangen, kolken, pompputten en persleidingen. Wilt u weten hoe dat zo gekomen is? Ga tijdens de lezing op 25 november mee op een tijdreis door de geschiedenis van de riolering, van ‘putjesscheppers’ tot ‘persleiding’.

Tijd: 15.00 -15.45 uur
Locatie: Centrale Bibliotheek Rotterdam, Desideriuszaal, Hoogstraat 110
Geschikt voor: iedereen

Rotterdam is in de jaren ‘40-’45 diverse malen gebombardeerd. Zo ook op de avond van 3 oktober 1941. Toen belandde een bom als blindganger in een woning. De bom maakte dus wel een gat in die woning, maar ontplofte niet. Jarenlang lag deze bom diep in de grond onder het huis. Totdat het nodig was om de fundering van het pand te herstellen. Na onderzoek bleek dat funderingsherstel met het projectiel nog in de grond te gevaarlijk was. Daarom werd besloten om de blindganger te ruimen. Om dit goed te kunnen doen, was het nodig om enkele panden te slopen. Wat er allemaal kwam kijken bij het weghalen van de blindganger hoort u tijdens deze lezing.

Tijd: 16.00-16.45 uur
Locatie: Centrale Bibliotheek Rotterdam, Desideriuszaal, Hoogstraat 110
Geschikt voor: iedereen

Hoe gingen de vroegere bewoners van onze streek om met de dreiging van het water? En hoe kunnen bijvoorbeeld landschapsarchitecten en ingenieurs van nu de kennis daarover gebruiken? Onderzoeker Menne Kosian vertelt dinsdag 26 november in een Bibliotheekcollege hoe het combineren van kennis van nu èn uit het verleden een inspiratiebron kan zijn voor een moderne aanpak van de stijging van de zee en het dalen van de bodem.

West-Nederland bestaat vooral uit laaggelegen veengebieden en (grote) steden. In een periode van klimaatverandering, zeespiegelstijging en bodemdaling staat dit typisch Hollandse landschap sterk onder druk. Om het land droog en veilig te houden zijn drastische maatregelen nodig. Maar dat kan ten koste gaan van het karakter en de cultuurhistorische waarde van dit landschap.

Deze bedreigingen zijn echter niet nieuw voor Nederland. Ze begonnen al vanaf het moment dat de Romeinen op grote schaal land gingen ontginnen. Elk menselijk ingrijpen veranderde het landschap sterk en zorgde zelf ook weer voor nieuwe uitdagingen. Mensen moesten daar door de eeuwen heen al oplossingen voor bedenken.

Kennis over deze veranderingen en hoe mensen zich daaraan aanpasten, kan helpen bij het ontwikkelen van oplossingen voor nu, die passen bij ons landschap. We krijgen veel van deze kennis uit archeologisch onderzoek van het landschap en het bestuderen van oude kaarten en schilderijen. Met deze kennis kunnen we erfgoed ook gebruiken voor omgevingsplannen, of als inspiratie voor moderne ingenieurs, ook voor andere gebieden in Nederland.

Om deze kennis op te nemen in de dagelijkse praktijk van waterschappers, planologen, landschapsarchitecten én erfgoedprofessionals, ontwikkelde de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in samenwerking met de STOWA, het kenniscentrum van de waterschappen, de methode ‘Stadsgenese’. Het is een manier om samen vorm te geven aan het motto ‘Water, bodem én historie sturend’.

Menne Kosian (1964) studeerde Mediterrane archeologie, oude geschiedenis en logica aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Hij werkt als onderzoeker Ruimtelijke Analyse bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, in het team Water, Erfgoed en Klimaat. De nadruk in zijn onderzoek ligt vooral bij historische (water)systemen, stedelijke ontwikkeling en landschappen die met de zeevaart te maken hebben.

Tijdstip: 19.30 uur - 20.30 uur
Locatie: Bibliotheektheater, Hoogstraat 110
Geschikt voor: iedereen

Tot begin negentiende eeuw werden de doden in en rond kerken begraven, maar in 1827 werd begraven binnen de bebouwde kom verboden. De Rotterdamse stadsarchitect Pieter Adams ontwierp daarom een nieuwe begraafplaats, met een neoclassicistische toegangspoort aan de Rotte. De begraafplaats Crooswijk is in juli 1832 in gebruik genomen. Hij is dan nog niet af, maar door een cholera-epidemie heeft Rotterdam een groot aantal doden te begraven.

Er liggen ook ruim 1.000 oorlogsdoden uit de Tweede Wereldoorlog begraven, in vak GG liggen de ruim 550 mensen die omkwamen bij het bombardement. Het is echt een openbare begraafplaats, zo is er een apart gedeelte voor de begrafenissen van moslims. Hier kunnen zij hun doden binnen 36 uur begraven. De treurbomen in het park symboliseren het verdriet: zij laten droevig hun takken hangen.

Tijdstip: 11.00 uur en 14.00 uur
Locatie: Algemene Begraafplaats Crooswijk
Geschikt voor: iedereen

Workshop archeologie voor kinderen

Hoe oud is Rotterdam eigenlijk? En hoe weten we dat?

Kinderen tussen 7 en 12 jaar kunnen op woensdag 27 november meedoen aan een leuke workshop. Archeologen die in de stad werken, geven antwoord op al hun vragen. En in de bibliotheek staat ook een echte boot. Die boot is meer dan 750 jaar geleden gebouwd door de eerste Rotterdammers!

Doe mee aan de doe- en maakactiviteiten en leer meer over de Rotterdammers van vroeger.

Tijdstip: 15.00 uur – 16.00 uur
Locatie: Centrale Bibliotheek Rotterdam, Desideriuszaal, Hoogstraat 110
Geschikt voor: ongeveer 7 tot 12 jaar

Er waren drie seizoenen van de succesvolle documentaireserie ‘Rotterdam van Onderen’, over de Rotterdamse ondergrond. Ze werden gemaakt door Stichting..en Actie! in opdracht van Open Rotterdam. En van elk seizoen werd de première uitgezonden tijdens de Maand van de Ondergrond. Het was iedere keer een belevenis.

Dit jaar kunt u genieten van een speciale editie: Rotterdam van Onderen - the best of! De makers, kijkers en mensen die meewerkten aan de serie vertellen over hun favoriete afleveringen en fragmenten. En natuurlijk worden die daarna vertoond.

Tijd: 16.00 uur – 17.30 uur
Locatie:Desideriuszaal, Centrale Bibliotheek Rotterdam, Hoogstraat 110
Geschikt voor: iedereen

Door de hoge gebouwen en moderne architectuur is het moeilijk voor te stellen hoe Rotterdam er vroeger uitzag. Alleen de Laurenskerk herinnert nog aan het middeleeuwse verleden van de stad. Een Rotterdamse archeoloog neemt u bij deze wandeling mee terug in de tijd. Zo hoort u waar archeologen hebben gegraven en wat ze daarbij hebben gevonden. Waarom is er in Rotterdam nog zo veel te ontdekken? En hoe komt het dat de vondsten zo goed bewaard zijn gebleven? Wat hebben we gevonden op het terrein van RottaNova, naast de Markthal?

De wandeling begint voor de ingang van de Centrale Bibliotheek. Op de 3e verdieping van de bibliotheek is het oudste bootje van Rotterdam te zien. Daarna gaan we naar de Tijdtrap in de Markthal en langs de stadsmuur onder station Blaak.

Tijdstip: 16.00 uur – ongeveer 17.30 uur
Locatie: ingang van de Centrale Bibliotheek Rotterdam, Hoogstraat 110
Geschikt voor: iedereen/vanaf 8 jaar

Heel bijzonder! Dat was de vondst van de resten van een boerderij uit de 10e en 11e eeuw in de bouwput van de Markthal, ruim 10 jaar geleden. De opgraving liet ons een kijkje nemen in het dorpje op de oevers van het riviertje de Rotte. Op de plek waar later de stad Rotterdam zou ontstaan. We kennen de naam van dat dorpje: Rotta.

Meestal eindigt een archeologisch onderzoek met een rapport, een tentoonstelling en een stuk of wat lezingen. En daar blijft het dan bij. Maar bij de Rotta-boerderij gebeurde er iets dat bijna nooit gebeurt. De resultaten van de opgraving werden ook gebruikt om de boerderij na te bouwen én in te richten. Wie die boerderij bezoekt, maakt met één stap over de drempel een reis van duizend jaar terug in de tijd.

Rondleiding
De Rotta-boerderij staat in het Archeologisch park Masamuda in de Broekpolder in Vaardingen. Tijdens een rondleiding neemt een archeoloog van Archeologie Rotterdam je mee terug naar de tijden van Rotta. En als je dan later weer voor de Markthal staat, besef je pas goed wat een enorme ontwikkeling Rotterdam heeft doorgemaakt in de afgelopen duizend jaar.

Tijdstip: 13.00 uur en 15.00 uur
Locatie: Vlaardingen; de kruising Watersportweg – Klokbekerpad 1, bij de slagboom
Geschikt voor:iedereen

Een bunker uit de Koude Oorlog voor je deur: het komt weinig voor in Rotterdam. De Schiebroekselaan heeft een goed verborgen exemplaar, gelegen aan de kant van de Bergweg, bij de bloemenstal. Buurtbewoners zagen in de jaren negentig de waarde van deze plek en zorgden dat deze behouden bleef. Een aantal jaar geleden is de bunker gerestaureerd door vrijwilligers van een bijzondere Rotterdamse stichting. Wat velen zal verrassen: het is helemaal geen bunker…

Tijdstip:

• 10.30-11.15u
• 11.15-12.00 u
• 12.00-12.45 u
• 12.45-13.30 u
• 13.30-14.15 u
• 14.15-15.00 u
• 15.00-15.45u

Locatie: Bunker Schiebroekselaan, Schiebroekselaan 88
Geschikt voor: iedereen
Let op: voor mensen met een lichamelijke beperking is het niet makkelijk de bunker binnen te gaan. Dat geldt ook voor mensen die bang zijn om in kleine en afgesloten ruimtes te zijn (claustrofobie).